Шарҳи мухтасари натиҷаҳои фаъолияти низоми бонкӣ дар нимсолаи якуми соли 2024

---

7 августи соли 2024 мутобиқ ба амри Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дар асоси нақшаи ташкил ва гузаронидани нишастҳои матбуотӣ дар вазорату идораҳо оид ба ҷамъбасти  нимсолаи якуми соли 2024 дар Бонки миллии Тоҷикистон таҳти роҳбарии раис - Толибзода Фирдавс Назримад бо иштироки хабарнигорони ВАО нишасти матбуотӣ баргузор гардид.

Раиси Бонки миллии Тоҷикистон Толибзода Фирдавс чорабиниро ҳусни оғоз бахшида, изҳор дошт, ки Бонки миллии Тоҷикистон дар нимсолаи якуми соли 2024 фаъолияти худро тибқи қонунгузории соҳавӣ ва вазифагузориҳо аз Паёми Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон “Дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон”, инчунин Дурнамои сиёсати пулию қарзии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои соли 2024 ва давраи миёнамуҳлат амалӣ намуд.

Таваррум дар ҳудуди поёнии нишондиҳандаи мақсаднок

Дар давраи ҳисоботӣ сатҳи таваррум 1,9 фоизро ташкил намуд, ки нисбат ба ҳамин давраи соли гузашта 0,4 банди фоизӣ кам мебошад. Нишондиҳандаи мазкур асосан аз ҳисоби болоравии нархи маҳсулоти хӯрокворӣ 1,3 фоиз, молҳои ғайрихӯрокворӣ 1,6 фоиз ва арзиши хизматрасониҳои пулӣ 4,0 фоиз ба амал омад.

Таварруми солона бошад, дар моҳи июни соли ҷорӣ дар ҳудуди поёнии нишондиҳандаи мақсаднок (6±2 б.ф.) қарор дошта, 3,5 фоизро ташкил дод, ки дар муқоиса ба ҳамин давраи соли қаблӣ 1,1 банди фоизӣ зиёд мебошад.

Меъёри бозтамвил ҳамчун фишанги калидии сиёсати пулию қарзӣ бинобар идома ёфтани раванди муътадили сатҳи нархҳои дохилию ҷаҳонии молу маҳсулот, дурнамои мусбати нишондиҳандаҳои макроиқтисодӣ, арзёбии коҳиш ёфтани таъсири хавфҳои эҳтимолӣ ба иқтисодиёт, инчунин аз доираи ҳадафи муқарраргардида паст қарор доштани сатҳи таваррум дар ин давра тадриҷан 0,75 банди фоизӣ паст карда шуда, дар сатҳи 9,25 фоизи солона муқаррар гардид.

Вазъи бозори дохилии асъор

Қайд гардид, ки дар давраи ҳисоботӣ БМТ сиёсати қурбиро дар реҷаи “шинокунандаи танзимшаванда, бе муайян ва эълон кардани ҳудудҳои тағйирёбии қурб” идома дод. Қурби расмии сомонӣ нисбат ба доллари ИМА дар нимсолаи якуми соли ҷорӣ ба андозаи 2,7 фоиз устувор гардид. Дар ҳамин давраи соли 2023 ин нишондиҳанда 7,0 фоиз коҳиш ёфта буд.

Бо назардошти вазъи иқтисоди ҷаҳон дар ин давра қурби расмии асъори миллии аксари кишварҳои шарики асосии тиҷоратии Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз ҷумла лираи Туркия 11,7 фоиз, тангаи Қазоқистон 3,7 фоиз, суми Ӯзбекистон 1,8 фоиз ва юани Чин 0,6 фоиз нисбат ба доллари ИМА коҳиш ёфт.

Афзоиши теъдоди воҳидҳои сохтории ташкилотҳои қарзӣ

Дар идома қайд гардид, ки дар Ҷумҳурии Тоҷикистон то санаи 30 июни соли 2024 дар маҷмуъ 63 ташкилоти қарзии молиявӣ, аз ҷумла 14 бонки анъанавӣ, 1 бонки исломӣ, 1 ташкилоти қарзии ғайрибонкӣ, 19 ташкилоти амонатии қарзии хурд, 3 ташкилоти қарзии хурд ва 25 фонди қарзии хурд фаъолият менамоянд.

Теъдоди воҳидҳои сохтории ташкилотҳои қарзии молиявӣ дар санаи ҳисоботӣ ба 1 899 адад баробар гардид, ки нисбат ба ҳамин санаи соли қаблӣ 18 адад зиёд мебошад.

Афзоиши ҳаҷми дороиҳо, уҳдадориҳо ва сармоя

Гуфта шуд, ки дороиҳо ва уҳдадориҳои ташкилотҳои қарзии молиявӣ дар интиҳои моҳи июни соли 2024 ба 41,2 млрд сомонӣ ва 33,2 млрд сомонӣ баробар шуданд, ки нисбат ба ҳамин давраи соли 2023 мувофиқан 22,8 фоиз ва 25,0 фоиз зиёд мебошанд.

Сармояи тавозунии ташкилотҳои қарзии молиявӣ ба санаи 30 июни соли 2024 ба 8,0 млрд.сомонӣ баробар шуда, нисбат ба ҳамин санаи соли 2023 ба андозаи 1,0 млрд сомонӣ ё 14,6 фоиз зиёд шудааст.

Тавре маълум аст, - зикр намуд Ф.Толибзода, - то санаи 30 июни соли 2024 бақияи умумии пасандозҳо 21,1 млрд сомониро ташкил дод, ки дар муқоиса ба ҳамин санаи соли 2023 24,1 фоиз зиёд мебошад.

Қобили қайд аст, ки аз ҳаҷми умумии бақияи пасандозҳо ҳиссаи он бо пули миллӣ 61,1 фоиз ва бо асъори хориҷӣ 38,9 фоизро ташкил намуд.

Дар таркиби бақияи умумии пасандозҳо ҳиссаи шахсони ҳуқуқӣ 8,8 млрд сомонӣ ё 41,9 фоиз ва ҳиссаи шахсони воқеӣ 12,3 млрд сомонӣ ё 58,1 фоизро ташкил медиҳанд.

Ҳаҷм ва теъдоди қарзҳои додашуда

Маблағгузории қарзӣ яке аз воситаҳои асосии таъмини рушди устувори иқтисодиёт, вусъат додани истеҳсолоти ватанӣ, устувор намудани иқтидори содиротӣ ва ташкили ҷойҳои нави корӣ ба шумор рафта, ҳаҷми қарзҳои додашуда дар давраи ҳисоботӣ 10,6 млрд сомониро ташкил дод, ки дар муқоиса ба ҳамин давраи соли гузашта 1,3 млрд сомонӣ ё 14,5 фоиз зиёд мебошад.

Аз ҳаҷми умумии қарзҳои дар ин давра додашуда ба соҳаҳои истеъмолот 46,3 фоиз, кишоварзӣ 14,3 фоиз, савдои хориҷӣ 14,3 фоиз, саноат 11,9 фоиз, хизматрасонӣ 7,1 фоиз, сохтмон 3,5 фоиз ва дигар соҳаҳо 2,6 фоиз рост омада, аз он 32,0 фоиз ба соҳибкории истеҳсолӣ дода шудааст, ки ин маблағ 3,4 млрд сомониро ташкил додааст.

Дар давраи ҳисоботӣ ба маблағи 7,9 млрд сомонӣ қарзҳои хурд дода шудааст, ки нисбат ба соли гузашта 24,0 фоиз зиёд мебошад.

Фоизи миёнавазни қарзҳо дар моҳҳои январ-июни соли ҷорӣ бо пули миллӣ 23,1 фоиз ва бо асъори хориҷӣ 11,9 фоизро ташкил медиҳад.

Фаъолияти босуботи низоми бонкӣ

Меъёри кифоятии сармоя, ки яке аз нишондиҳандаҳои асосии устувории молияви низоми бонкӣ ба ҳисоб меравад, ба санаи 30 июни соли 2024 21,4 фоизро ташкил намуд, ки нисбат ба талаботи муқарраршуда (12 фоиз) 9,4 банди фоизӣ зиёд мебошад.

Меъёри пардохтпазирии низоми бонкӣ ба санаи 30 июни соли 2024 ба 80,6 фоиз баробар гардида, нисбат ба талаботи муқарраршуда 50,6 банди фоизӣ зиёд шудааст.

Бонки миллии Тоҷикистон бо мақсади амалӣ намудани сиёсати макропруденсиалӣ ва танзиму назорати фаъолияти бонкӣ ташкилотҳои қарзии низомсоз (КВД БА ҶТ “Амонатбонк”, ҶСК “Ориёнбонк” ва ҶСК “Бонки Эсхата”) ва ташкилоти қарзии эҳтимолан низомсоз (ҶСП “Бонки байналмилалии Тоҷикистон”)-ро барои соли 2024 муайян ва бо қарори Раёсати Бонки миллии Тоҷикистон аз 16 январи соли 2024, №12 тасдиқ намуд.

Низоми пардохт

То санаи 30 июни соли 2024 миқдори умумии кортҳои пардохтии бонкӣ 7,6 млн ададро ташкил додааст, ки нисбат ба ҳамин санаи соли гузашта 28,7 фоиз зиёд мебошад. Инчунин, дар ин давра шумораи умумии ҳамёнҳои электронӣ ба 10,4 млн адад баробар гардида, нисбат ба ҳамин давраи соли 2023 39,0 фоиз афзоиш ёфтааст.

Барои анҷом додани пардохтҳои ғайринақдӣ то санаи ҳисоботӣ дар муассисаҳои савдою хизматрасонӣ 7 939 POS-терминал насб гардидаанд, ки нисбат ба ҳамин санаи соли 2023 теъдоди онҳо 71,2 фоиз зиёд мебошад. Инчунин, дар муассисаҳои савдою хизматрасонӣ 16,472 ҳазор QR–рамзи ягона насб карда шудааст.

Барои бо пули нақд таъмин намудани дорандагони кортҳои пардохтӣ нимсолаи якуми соли 2024 дар ҷумҳурӣ аз ҷониби ташкилотҳои қарзии молиявии ватанӣ дар маҷмуъ 2 654 банкомат ва 3 597 терминали электронӣ дар хазинаҳои воҳидҳои сохтории бонкҳо насб карда шудаанд, ки нисбат ба ҳамин санаи соли 2023 мувофиқан 36,3 фоиз ва 28,6 фоиз зиёд мебошад.

Дар давраи ҳисоботӣ дар муассисаҳои савдою хизматрасонии кишвар тавассути воситаҳои электронии пардохтӣ (кортҳои пардохтӣ ва ҳамёнҳои электронӣ) амалиётҳои ғайринақдии пардохти молу хизматрасонӣ ба маблағи 12,8 млрд сомонӣ анҷом дода шудаанд. Дар нимсолаи якуми соли ҷорӣ таносуби ҳиссаи амалиётҳои гирифтани пули нақд ва амалиётҳои ғайринақдӣ 75 фоиз ба 25 фоизро ташкил дода, нисбат ба ҳамин давраи соли 2023 ҳиссаи амалиётҳои ғайринақдӣ 8,4 банди фоизӣ зиёд гардидааст.

Муроҷиати шаҳрвандон

Зикр гардид, ки риояи талаботи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи муроҷиатҳои шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ” ва иҷрои он пайваста зери назорати қатъии Бонки миллии Тоҷикистон қарор дошта, дар давраи ҳисоботӣ 832 муроҷиат, аз ҷумла 460 адад тавассути телефони боварӣ, 225 адад тариқи қабули бевоситаи шаҳрвандон, 132 адад тариқи хаттӣ (аризаҳо) ва 15 адад тариқи почтаи электронии бонк ворид гардида, дар умум ҳамаи онҳо дар сатҳи зарурӣ баррасӣ ва роҳи ҳалли худро ёфтаанд.

Бояд қайд кард, ки аз 832 муроҷиати воридшуда 705 муроҷиат ё 84,7 фоиз масъалаҳои марбут ба фаъолияти низоми бонкӣ ва 127 адад ё 15,3 фоиз масъалаҳои ба низоми бонкӣ мансубнабударо дар бар мегиранд.

Рушди низоми суғурта

Дар давраи ҳисоботӣ дар ҷумҳурӣ 16 ташкилоти суғуртавӣ, аз ҷумла 1 ташкилоти суғуртавии давлатӣ ва 15 ташкилоти суғуртавии ғайридавлатӣ бо 66 филиали худ ба аҳолии ҷумҳурӣ хизматрасониҳои суғуртавиро пешниҳод намуданд.

Натиҷаи ҷамъбасти фаъолияти низоми суғуртаи кишвар дар нимсолаи якуми соли 2024 нишон дод, ки нишондиҳандаҳои асосии соҳа раванди афзоиш доштанд, аз ҷумла дороиҳои низом нисбат ба ҳамин давраи соли гузашта 4,6 фоиз, сармоя 1,0 фоиз, сармояи оинномавӣ 15,5 фоиз, захираҳои суғуртавӣ 5,8 фоиз, мукофотҳои суғуртавӣ 2,2 фоиз, пардохту ҷубронҳои суғуртавӣ 31,0 фоиз, сармоягузориҳо 22,2 фоиз, пасандозҳо дар ташкилотҳои қарзии молиявӣ 61,3 фоиз ва андозҳои пардохтшуда 31,7 фоиз зиёд гардиданд.

Дар маҷмуъ, дар давраи ҳисоботӣ саҳми дороиҳои низоми суғурта нисбат ба ММД 1,3 фоизро ташкил дод, ки нисбат ба нимсолаи якуми соли 2023 ба андозаи 0,7 банди фоизӣ зиёд мебошад. Миқдори умумии шартномаҳои басташудаи ташкилотҳои суғуртавӣ дар нимсолаи якуми соли 2024 ба 974 199 адад баробар шуд.

Робитаҳои байналмилалӣ

Дар давраи ҳисоботӣ рейтинги кредитии соҳибихтиёрии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби ширкати байналмилалии рейтингии “Standart&Poor’s” бо баҳои кишвар дар сатҳи “B-/B” бо дурнамои “устувор” тасдиқ карда шуд.

Дар ҳамин давра Шурои мудирони Хазинаи Байналмилалии Асъор Барномаи “Фишанги ҳамоҳангсозии сиёсат” (PCI)-ро барои Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ намуд. Барномаи мазкур ба муҳлати 22 моҳ барои Тоҷикистон тасдиқ гардида, ба нигаҳдории устувори макроиқтисодӣ, таҳкими асосҳои сиёсии мақомоти кишвар ва дастгирии талошҳои онҳо дар самти таъмини рушди нисбатан устувору фарогир равона мегардад.

Қайд намудан зарур аст, ки ҷалби бештари сармояи дохилӣ ва хориҷӣ яке аз вазифаҳои асосии низоми бонкӣ ба шумор меравад. Дар робита ба ин, дар натиҷаи андешидани тадбирҳои саривақтӣ ҷиҳати ҷалби сармоягузориҳои хориҷӣ дар нимсолаи якуми соли 2024 ба низоми бонкии кишвар 1 676,0 млн доллари ИМА сармояи хориҷӣ ҷалб карда шудааст, ки нисбат ба соли қаблӣ ­­­­­ 63,8 фоиз зиёд мебошад.

Бонки миллии Тоҷикистон барои татбиқи самараноки сиёсати пулӣ, пурзӯр намудани танзиму назорати фаъолияти ташкилотҳои қарзӣ, ҳифзи ҳуқуқу манфиатҳои истифодабарандагони хизматрасониҳои бонкӣ, таъмини шаффофияти фаъолияти ташкилотҳои қарзӣ, тақвияти идоракунии корпоративӣ ва ба ин васила нигоҳ доштани эътимоди аҳолӣ ба низоми бонкӣ минбаъд низ чораҳои зарурӣ хоҳад андешид, - зикр намуд Раиси Бонки миллии Тоҷикистон Фирдавс Толибзода.

Дар қисмати саволу ҷавоби нишасти матбуотӣ намояндагони воситаҳои ахбори омма ба саволҳо оид ба рушди бозори коғазҳои қимматнок, рушди бозори маблағгузории “сабз”, захираҳои байналмилалӣ, тадбирҳо оид ба вусъат додани ҳисоббаробаркунии ғайринақдӣ, пешниҳоди навъҳои гуногуни хизматрасониҳои пардохтӣ, вазъи бозори асъор, омилҳои беқурбшавии асъори хориҷӣ, фоизи қарзҳо дар ташкилотҳои қарзии молиявӣ, қарзҳои ипотекӣ ва дигар масъалаҳои муҳимми низоми бонкӣ посухҳои мушаххас гирифтанд.

Раиси Бонки миллии Тоҷикистон Фирдавс Толибзода дар ҷамъбасти нишаст ба намояндагони воситаҳои ахбори омма барои ҳамкории судманд, инъикоси воқеъбинонаи фаъолияти низоми бонкӣ изҳори сипос намуд ва барои боз ҳам вусъат бахшидани ҳамкориҳои самарабахш омодагии хешро баён дошт.

 

Шуъбаи матбуот

 

 

Диданд: 11180

07.08.2024